نقد فیلم نابغه؛ نابغه ها هم باید بالغ شوند - وبلاگ گربه شیشه ای

به گزارش وبلاگ گربه شیشه ای، فیلم نابغه (Genius) اولین اثر مایکل گراندیج محصول 2016 سوژه جالبی دارد و فیلم دوست داشتنی از کار درآمده است. در تعریف نبوغ در فرهنگ لغت آمده: یک جور روشنفکری استثنایی، یا قدرت و توانایی که بیشتر از حالت طبیعی باشد. فیلم نابغه درباره شکل های مختلف نبوغ است که در آدم های مختلف به شیوه های گوناگون بروز پیدا می نماید و گاهی تبدیل به یک اثر هنری، یک کاراکتر مجذوب کننده و گاهی هم منجر به خودآزاری و دیگرآزاری می گردد.

مایکل گراندیج تا سال 2016 در سینما نام شناخته شده ای نبود. او تهیه نماینده و کارگردان انگلیسی است که در حوزه تئاتر شهرت داشت و در حوزه بازیگری هم در چند سریال انگلیسی جلوی دوربین رفته بود. کمپانی هنری خودش را دارد و یک روشنفکر تمام عیار است.

نابغه محصول سلیقه روشنفکری گراندیج و توانایی جان لوگان در نوشتن فیلمنامه است براساس سوژه ای که در وهله اول شاید چندان جذاب به نظر نرسد. اگر در فیلم نجات آقای بنکس (که همان سال ساخته شد) ماجرای دیدار والت دیزنی با پی.ال تراورس نویسنده قصه مری پاپینز روایت می شد جذابیت های خود دیزنی و کمپانی اش می توانست کنجکاوی برانگیز باشد و حول و حوش تقابل دو فرهنگ آمریکایی و انگلیسی مانور داد که اتفاقا نجات آقای بنکس بیشتر حول همین تفاوت فرهنگی می چرخید.

نابغه ولی فیلم متفاوت تر، روشنفکرانه تر و تاریک تری است. این تاریکی که می گویم هم در دنیا شخصیت ها و داستان فیلم و هم حتی در فضاسازی نیویورک آخر دهه 20 وجود دارد. رنگ های تیره قهو ه ای و خاکستری و شهری که بحران مالی سنگینی را تجربه می نماید.

لوگان و گراندیج همه حاشیه های یک قصه مهیج را کنار می زنند و تمام تمرکزشان را روی دو کاراکتر اصلی می گذارند: مکسول پرکینز، ویراستاری که کتاب های مهم ترین نویسندگان دنیا از وداع با اسلحه ارنست همینگوی گرفته تا گتسبی عظیم اسکات فیتزجرالد را منتشر نموده است و تامس ولف، جوان پرشور هنرمندی که همه جا به در بسته خورده و حالا اولین کتابش را پرکینز برایش چاپ نموده.

تامس ولف قرار است هنرمند باشد و پرکینز مردی که یاری می نماید تا او به آرزوهایش دست پیدا کند. اما فیلم در چرخشی نرم و ظریف پرکینز را هم سطح ولف قرار می دهد. اوست که زوائد کتاب ولف را برایش حذف می نماید تا تمرکز روی کاراکتر اصلی، اوژن، باشد. پرکینز نویسنده نیست ولی نگاه دقیق و هنرمندانه و نقادانه ای به ادبیات دارد. خوب را از بد تشخیص می دهد و مهم تر از همه تسلطی که روی خودش دارد برای روحیه حساس و گاهی دیوانه وار نوابغ ادبیات ضروری است.

مهم نیست از ولف کتابی خوانده باشید یا اصلا به ادبیات آمریکا علاقمند باشید تا از فیلم لذت ببرید. نابغه فیلمی درباره دو جنس متفاوت از نبوغ است. نبوغی که خلق می نماید و نبوغی که فرصت فراهم می نماید و الهام بخش است و از همه مهم تر نبوغی که دنیا واقعی را زندگی نموده است. این مدل دوم کمتر توسط آدم ها کشف می گردد. درک این که کسی با توانایی های ذهنی فوق العاده با وجود همه ناملایمات با خودش، آدم های اطرافش، خانواده اش و در کل با زندگی به صلح رسیده و می تواند همه این ها را مدیریت کند و در تعادل نگهدارد پس نابغه است، کار دشواری است. همان کاری که مکسول پرکینز انجام می دهد.

جذاب تر این که در نابغه هیچ قطب منفی وجود ندارد. حتی الن برنستاین که زمانی به خاطر از دست دادن ولف عصبانی است و روبه روی پرکینز قرار می گیرد درنهایت زنی است که الهام بخش نویسنده جوان بوده و زندگی اش را بر سر موفقیت او گذاشته و آخر کار هم کنار گذاشته شده است.

کالین فرث حتی بیشتر از فیلم سخنرانی پادشاه که برایش اسکار گرفت اینجا در نقش پرکینز درون گرا و شکیبا می درخشد. تمام طول فیلم احساساتش را تحت کنترل دارد و فقط به وسیله چشم ها و جزییات رفتاری اش است که پی به احساسات درونی اش می بریم. از آن طرف جود لا در نقش ولف که انگار هر لحظه از شدت شور آماده انفجار است، یکی از بهترین کارهای کارنامه اش را ارائه داده. بازیگران نقش های فرعی فیلم هم عالی هستند. نیکول کیدمن در نقش الن برنستاین همان بازی نمایشی را در طول فیلم دارد که از یک زن تئاتری انتظار می رود. دیالوگ گفتن و اکت هایش کاملا نمایشی است تا آن سکانس عزیزی که ولف دوباره به سراغش می رود و این بار برنستاین او را پس می زند. به ولف یادآوری می نماید که به او آسیب زده و حالا دارد به پرکینز هم آسیب می زند.

در حقیقت برنستاین و فیتزجرالد هستند که سنسورهای حسی ولف را روشن می نمایند و به یادش می آورند که چقدر مدیون پرکینز است. از آن طرف همان طور که فیتزجرالد دیالوگ کلیدی فیلم را به ولف می گوید که: مکس نابغه رفاقت است و تو کاملا به بادش دادی این فیلمی درباره احترام به رابطه محبت آمیز است. نه فقط در رابطه مکس با ولف که همان چند ثانیه حضورش کنار همینگوی (که البته به نظر می رسد گراندیج می توانست جلوی هیجان خودش را از نشان دادن همینگوی در فیلمش بگیرد و آن سکانس را کلا حذف کند) و حسی که نسبت به فیتزجرالد دارد.

نابغه فیلم عظیمی نیست. در انتخاب ایده اش هوشمندانه عمل نموده. بازی های خیلی خوبی دارد و به جز یکی دو سکانس که خوب درنیامده و اضافه به نظر می رسد فیلم یک دست استانداردی است که همه چیز سر جای خودش است. با جادوی یک فیلم عظیم فاصله ای دارد که به نظر بیشتر از فیلمنامه لوگان بخاطر هیجان گراندیج نسبت به قصه ای است که روایت می نماید.

دیالوگ نویسی لوگان درخشان است. به خصوص در سکانس هایی که می خواهد اثبات کند گاهی نوابغ بیش از اندازه از آدم های اطراف شان متوقع هستند و چه طور برخی وقت ها شانس می آورند و دوروبرشان را آدم هایی می گیرند که تنها هدف شان شکوفایی آن هاست. آدم هایی که دوست دارند نبوغ باعث خلاقیت گردد. نابغه به وضوح اهمیت راهنمایی نبوغ را توسط آدم های بالغ نشان می دهد. اینکه صرف داشتن نبوغ برای خلق یک اثر هنری ماندگار کافی نیست و البته نبوغ دلیلی هم برای کامل بودن احساسات انسانی و تجربه عمیق عواطف نمی گردد. همه حرف گراندیج و لوگان بر سر همین است که مکسول پرکینز هم به اندازه تامس ولف نابغه است. نابغه در تجربه عمیق ترین احساسات بشری.

علیرغم آن فضای تیره، نابغه فیلم گرم شیرینی از کار درآمده که در چند سکانس حتی می تواند مخاطبش را گیر بیاندازد. از آن فیلم های جمع و جوری که نادیده گرفته می شوند و کسی به اندازه ای که باید جدی شان نمی گیرد ولی به گمانم در عمق داستانش نکات مهمی درباره زندگی روشنفکرانه و بلوغ احساسات وجود دارد.

خلاصه داستان فیلم

تامس ولف که از چاپ کتابش ناامید شده آخرین تیر ترکش را رها می نماید و کتاب را به انتشاراتی معتبر مکسول پرکینز می سپارد که تا آن روز کتاب های نویسندگان مهمی مثل همینگوی و فیتزجرالد را چاپ نموده است. پرکینز شیفته نثر ولف می گردد هرچند می داند که او زیادی به همه چیز شاخ و برگ می دهد و باید در جهت درست راهنمایی گردد. یک جور رابطه ی محبت آمیز و حتی پدر و پسری بین مکس و تام برقرار می گردد که حتی باعث حسادت و عصبانیت خانواده هایشان می گردد. با این حال مکس با قدرت می تواند شرایط را مدیریت کند و تام بعد از مدتی از خودش به در می گردد. درنهایت اختلافی بین تام و مکس رخ می دهد. تام به سفر می رود و بیمار می گردد و در بستر بیماری یادش می افتد که مکس برایش چقدر عزیز و محترم است.